कोल्हापूर, ६ ऑगस्ट २०२५: कोल्हापूर जिल्ह्यातील शिरोळ तालुक्यातील नांदणी गावातील स्वस्तिश्री जिनसेन भट्टारक पट्टाचार्य महास्वामी संस्थान मठातील ‘माधुरी’ उर्फ ‘महादेवी’ हत्तीण पुन्हा आपल्या मूळ ठिकाणी परत येण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. गेल्या ३४ वर्षांपासून या मठाचा अविभाज्य भाग असलेल्या माधुरी हत्तीणीला मुंबई उच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर गुजरातमधील ‘वनतारा’ प्राणी कल्याण केंद्रात हस्तांतरित करण्यात आले होते. मात्र, कोल्हापूर आणि परिसरातील जनतेच्या तीव्र भावना, आंदोलने आणि राज्य सरकारच्या पाठपुराव्यामुळे आता ती पुन्हा नांदणी मठात दाखल होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
१९९२ पासून नांदणी मठात वास्तव्यास असलेली ३६ वर्षीय माधुरी हत्तीण ही केवळ प्राणी नसून, कोल्हापूर आणि कर्नाटकातील जैन समाजासह सर्वधर्मीय भाविकांच्या श्रद्धेचे आणि सांस्कृतिक परंपरेचे प्रतीक आहे. गेल्या वर्षी डिसेंबर २०२३ मध्ये ‘पेटा’ (People for the Ethical Treatment of Animals) या प्राणी हक्क संघटनेने मठात माधुरीच्या संगोपनाबाबत तक्रार दाखल केली होती. त्यानंतर दिल्लीतील उच्चाधिकार समितीने तपासणी करून माधुरीला गुजरातमधील ‘राधे कृष्ण टेम्पल एलिफंट वेल्फेअर ट्रस्ट’च्या ‘वनतारा’ केंद्रात हस्तांतरित करण्याचे आदेश दिले. मुंबई उच्च न्यायालयाने हा निर्णय कायम ठेवला, तर नांदणी मठाने सर्वोच्च न्यायालयात दाखल केलेली याचिका फेटाळण्यात आली.
३० जुलै २०२५ रोजी मध्यरात्री पोलिसांच्या कडक बंदोबस्तात आणि प्राणी रुग्णवाहिकेतून माधुरीला वनताराला पाठवण्यात आले. या हस्तांतरणावेळी नांदणी गावकऱ्यांनी आणि भाविकांनी भावपूर्ण निरोप देत मिरवणूक काढली, परंतु त्यांच्या डोळ्यांत अश्रू आणि मनात असंतोष होता. कोल्हापूर आणि परिसरातील नागरिकांनी याविरोधात तीव्र आंदोलन छेडले. ‘माधुरी परत करा’ आणि ‘जिओ बॉयकॉट’ अशा घोषणांनी परिसर दणाणला. रविवारी (४ ऑगस्ट २०२५) नांदणीपासून कोल्हापूर जिल्हाधिकारी कार्यालयापर्यंत ४५ किलोमीटरची मूक पदयात्रा काढण्यात आली, ज्यात हजारो नागरिक, महिला, युवक आणि संत यांनी सहभाग घेतला. या पदयात्रेत माजी खासदार राजू शेट्टी यांनीही उपस्थिती लावली आणि “माधुरीला परत आणणे हाच खरा न्याय आहे,” असे ठणकावले.
माधुरीला पुन्हा नांदणीला आणण्यासाठी २४ तासांत १,२५,३५३ लोकांनी स्वाक्षरी मोहिमेत सहभाग घेतला. ही मोहीम १ ऑगस्ट २०२५ रोजी रात्री ८ वाजेपर्यंत सुरू होती, आणि २ ऑगस्ट रोजी सकाळी १० वाजता मठातील स्वामीजींच्या हस्ते या स्वाक्षरी फॉर्मचे पूजन करण्यात आले. या मोहिमेने आणि जनआंदोलनाने राज्य सरकारवर दबाव निर्माण झाला. उपमुख्यमंत्री अजित पवार यांच्यासमोर एका सभेत तरुणाने “माधुरीला परत आणा, ती कोल्हापूरची आहे” अशी भावना व्यक्त केली, तर राष्ट्रवादी काँग्रेसचे नेते हसन मुश्रीफ यांनीही सर्वोच्च न्यायालयात जाण्याचा इशारा दिला.
माधुरीच्या परतीसाठी राज्य सरकारनेही आता सक्रिय पावले उचलली आहेत. ५ ऑगस्ट २०२५ रोजी मुंबईतील मंत्रालयात मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या अध्यक्षतेखाली उच्चस्तरीय बैठक झाली. या बैठकीत अजित पवार, चंद्रकांत पाटील, गणेश नाईक, हसन मुश्रीफ, गिरीश महाजन, प्रकाश आबिटकर, प्रकाश आवाडे, राजू शेट्टी, सतेज पाटील, सदाभाऊ खोत आणि धैर्यशील माने यांसारख्या लोकप्रतिनिधींसह मठाचे प्रतिनिधी उपस्थित होते. मुख्यमंत्र्यांनी स्पष्ट केले की, “गेल्या ३४ वर्षांपासून माधुरी हत्तीण नांदणी मठात आहे. ती परत यावी, ही सर्वांची इच्छा आहे. नांदणी मठाने स्वतंत्र पुनर्विचार याचिका दाखल करावी आणि त्यात राज्य सरकारचा समावेश करावा. राज्य सरकारही स्वतंत्र याचिका दाखल करेल आणि हत्तीणीच्या संगोपनासाठी डॉक्टरांसह एक विशेष टीम तयार करेल.”
वनतारा प्रकल्पानेही या प्रकरणी सकारात्मक भूमिका घेतली आहे. वनताराचे सीईओ विहान करणी आणि त्यांची टीम कोल्हापूरला येऊन मठातील स्वामीजींची भेट घेणार होती, मात्र कायदा आणि सुव्यवस्थेचा प्रश्न लक्षात घेऊन पोलिसांनी त्यांना नांदणीला न जाण्याची विनंती केली. वनताराने सोशल मीडियावर आपली भूमिका स्पष्ट करत म्हटले, “आम्ही केवळ सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशांचे पालन केले आहे. माधुरीला पुन्हा कोल्हापुरात परत आणण्यासाठी महाराष्ट्र सरकार आणि नांदणी मठाने दाखल केलेल्या याचिकेला आम्ही पूर्ण पाठिंबा देऊ. कोल्हापूर जिल्ह्यात वन विभागाने निवडलेल्या जागेवर माधुरीसाठी पुनर्वसन केंद्र उभारण्यासही आम्ही तयार आहोत.”
माधुरीच्या परतीसाठी आता सर्वोच्च न्यायालयात पुनर्विचार याचिका दाखल करण्याची तयारी सुरू आहे. मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी सांगितले की, याचिकेत सर्वोच्च न्यायालयाने स्वतंत्र समिती नेमून या प्रकरणाची सखोल चौकशी करावी, अशी विनंती केली जाईल. तसेच, स्थानिक नागरिकांविरुद्ध दाखल करण्यात आलेले गुन्हे मागे घेण्याचेही आश्वासन त्यांनी दिले. वन विभागाच्या वतीने माधुरीच्या वैद्यकीय देखरेखीसह तिच्या सुरक्षित परतीसाठी सर्व नियमांचे पालन केले जाईल, असेही सरकारने स्पष्ट केले आहे.
माधुरी हत्तीण ही नांदणी मठाच्या धार्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरेचा अविभाज्य भाग आहे. तिच्या परतीसाठी कोल्हापूरकरांनी दाखवलेली एकजूट आणि प्रेम याचीच प्रचिती या आंदोलनातून येते. “माधुरी ही आमच्या कुटुंबाचा भाग आहे. तिच्याशिवाय मठ आणि गाव सुने सुने वाटते,” असे नांदणी गावातील एका ज्येष्ठ नागरिकाने सांगितले. आता सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयाकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. जर याचिका यशस्वी झाली, तर लवकरच माधुरी पुन्हा नांदणी मठात दाखल होईल, आणि कोल्हापूरकरांचा आनंद द्विगुणित होईल.
माधुरी हत्तीणीच्या परतीसाठी कोल्हापूरकरांचा लढा हा केवळ एका प्राण्यासाठी नाही, तर त्यांच्या श्रद्धा, परंपरा आणि भावनांचा सन्मान राखण्यासाठी आहे. राज्य सरकार, नांदणी मठ आणि वनतारा यांच्या संयुक्त प्रयत्नांमुळे आणि जनतेच्या पाठिंब्यामुळे माधुरी पुन्हा कोल्हापुरात परत येण्याची आशा पल्लवीत झाली आहे. येत्या काही दिवसांत सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयानंतरच या प्रकरणाला अंतिम स्वरूप मिळेल.
